درمان دندانهای خرگوشی (جلو زدگی دندانها): از علل تا روشهای اصلاح
دندان خرگوشی چیست و چرا باید درمان شود؟
اصطلاح “دندان خرگوشی” در زبان عامیانه به حالتی گفته میشود که دندانهای جلویی فک بالا به طور قابل توجهی جلوتر از دندانهای فک پایین قرار گرفته باشند. در اصطلاح تخصصی ارتودنسی، این مشکل اغلب با عنوان اورجت (Overjet) شناخته میشود. این ناهنجاری تنها یک مسئله زیبایی نیست و اگر درمان نشود، میتواند عواقب جدی برای سلامت دهان و دندان، اعتماد به نفس و حتی سلامت عمومی فرد به دنبال داشته باشد. دکتر محبوبه دهقانی، به عنوان متخصص ارتودنسی در مشهد، با بهرهگیری از دانش روز و طرحریزی دقیق، به درمان مؤثر و پایدار این مشکل میپردازد.
بخش ۱: علل و عوامل ایجاد دندانهای خرگوشی
عوامل متعددی در بروز این ناهنجاری نقش دارند که شناخت آنها به درمان صحیح کمک میکند:
-
عوامل ژنتیکی و ارثی: شایعترین عامل است. اگر والدین یا نزدیکان دارای فک بالا با رشد بیش از حد (پروتروژن) یا فک پایین کوچک و عقبرفته (رتروگرنتیسم) باشند، احتمال بروز آن در کودک افزایش مییابد.
-
عادات مخرب دهانی در کودکی: عادتهای طولانیمدتی مانند مکیدن انگشت شست یا پستانک پس از سن ۴-۳ سالگی، فشار مداومی به دندانهای جلوی فک بالا وارد کرده و باعث جلوآمدگی آنها میشود.
-
تنفس دهانی: کودکانی که به دلیل مشکلات لوزه یا آلرژی، از راه دهان تنفس میکنند، اغلب دچار عدم تعادل در عضلات صورت و زبان شده که میتواند بر موقعیت فکها و دندانها تأثیر بگذارد.
-
از دست دادن زودهنگام دندانهای شیری: اگر دندانهای شیری عقب فک زودتر از موعد کشیده یا بیفتند، دندانهای آسیای دائمی به سمت جلو حرکت کرده و فضای لازم برای دندانهای جلویی را کاهش میدهند که ممکن است منجر به شلوغی و جلوآمدگی شود.
بخش ۲: عوارض درمان نشدن دندانهای جلوآمده
عدم درمان این ناهنجاری میتواند منجر به مشکلات زیر شود:
-
افزایش خطر آسیب و شکستگی دندانهای جلویی: دندانهای جلوآمده در هنگام زمین خوردن، تصادف یا حتی فعالیتهای ورزشی، بیشتر در معرض ضربه و شکستگی هستند.
-
مشکلات گفتاری: میتواند در تلفظ صحیح برخی حروف مانند “س”، “ز” و “ش” (حروف سوتدار) اختلال ایجاد کند.
-
مشکلات جویدن و گوارش: تماس نامناسب دندانها، عمل جویدن را ناکارآمد کرده و میتواند به مشکلات گوارشی منجر شود.
-
ساییدگی غیرطبیعی دندانها: تماس نادرست دندانها باعث ساییدگی زودرس مینای دندان به ویژه روی دندانهای پایینی میشود.
-
مشکلات مفصل فک (TMJ): قرارگیری نامناسب فکها میتواند فشار غیرطبیعی بر مفاصل فک وارد کرده و باعث درد فک، صورت و سردرد شود.
-
کاهش اعتماد به نفس: ظاهر دندانها تأثیر عمیقی بر روابط اجتماعی و خودپنداره افراد دارد.
بخش ۳: روشهای تشخیص و درمان توسط متخصص ارتودنسی
درمان این مشکل، نیازمند بررسی دقیق و تشخیص صحیح توسط متخصص ارتودنسی است. دکتر دهقانی در مشهد، پس از ثبت مدارک تشخیصی کامل (شامل عکس پانوراما، سفالومتری و گاه تصویربرداری سهبعدی CBCT)، علت اصلی مشکل (دندانی، فکی یا ترکیبی) را شناسایی کرده و سپس بهترین طرح درمان را ارائه میدهند.
گزینههای درمانی بر اساس سن و شدت مشکل:
| گروه سنی / نوع مشکل | روشهای درمانی رایج | توضیحات |
|---|---|---|
| کودکان در حال رشد (درمان زودهنگام) | ارتودنسی متحرک یا فانکشنال، هدگیر، فضاساز | هدف، استفاده از پتانسیل رشد کودک برای مهار رشد فک بالا و/یا هدایت رشد فک پایین به موقعیت مناسب است. درمان در این سن اغلب از جراحی در آینده پیشگیری میکند. |
| نوجوانان و بزرگسالان (مشکل دندانی) | ارتودنسی ثابت (براکت فلزی، سرامیکی یا لینگوال) | با استفاده از براکت و سیم، دندانهای جلوآمده به عقب کشیده شده و در موقعیت صحیح قرار میگیرند. ممکن است نیاز به کشیدن دندان (معمولاً پرمولر) برای ایجاد فضا باشد. |
| بزرگسالان (مشکل شدید فکی) | ترکیب ارتودنسی ثابت و جراحی فک (ارتوگناتیک) | در مواردی که ناهنجاری اسکلتی شدید است، پس از آمادهسازی با ارتودنسی، با کمک جراح فک و صورت، موقعیت فکها در اتاق عمل تصحیح میشود. |
بخش ۴: سوالات متداول درباره درمان دندان خرگوشی
آیا درمان دندان خرگوشی بدون براکت امکانپذیر است؟
در موارد بسیار خفیف و تنها در سنین رشد، ممکن است با دستگاههای متحرک ساده درمان صورت گیرد. اما در اکثر موارد به ویژه در نوجوانان و بزرگسالان، درمان قطعی و دقیق نیازمند ارتودنسی ثابت است. روش اینویزیلاین نیز در موارد منتخب و نه چندان پیچیده میتواند گزینهای باشد که صلاحیت آن توسط متخصص تعیین میشود.
آیا برای درمان حتما باید دندان کشید؟
خیر. لزوماً همه موارد نیاز به کشیدن دندان ندارند. با تکنیکهای مدرن مانند جابهجایی مولر به عقب یا کاهش پهنای دندانها (استریپینگ) در برخی موارد میتوان فضا ایجاد کرد. تصمیم نهایی پس از تحلیل دقیق توسط متخصص گرفته میشود.
طول درمان چقدر است؟
متوسط درمان با ارتودنسی ثابت برای این مشکل، معمولاً بین ۱۸ تا ۳۰ ماه بسته به شدت، سن بیمار و همکاری او متغیر است.
آیا بعد از درمان دندانها دوباره جلو میآیند؟
خیر. در صورت استفاده منظم و به مدت کافی از پلاک نگهدارنده (ریتینر) طبق دستور متخصص، نتایج درمان پایدار خواهد ماند. عدم استفاده از ریتینر، مهمترین دلیل بازگشت درمان است.
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275