راههای درمان انحراف فک
انحراف فک پایین Mandibular Deviation یک ناهنجاری اسکلتی می باشد که همانطور که از نام آن پیداست فک پایین به یک سمت انحراف دارد. در این ناهنجاری ناهماهنگی خط وسط دندان ها midline discrepancy به صورت مشهودی قابل مشاده می باشد. انحراف فک پایین می تواند به صورت مادرزادی و یا اکتسابی باشد. در نوع اکتسابی معمولا فک بر اثر شکستن و جوش خوردن نامناسب در کودکی دچار انحراف به یک سمت خواهد شد.
یکی دیگر از علل انحراف فک ضعیف بودن عضلات یک سمت صورت می باشد که در این حالت فک به یک سمت منحرف می گردد. تداخل دندانی در فک بالا و پایین و همچنین عدم درمان به موقع کراس بایت خلفی نیز می توانند منجر به انحراف فک گردند. در برخی از بیماران به علت ناشناخته مفصل گیجگاهی فکی دریک سمت بیشتررشد می کند و در نتیجه یاعث انحراف فک می گردد که به آن همی مندیبولار هایپرتروفی Hemimandibular Hypertrophy می گویند.
درمان انحراف فک
چنانچه انحراف فک در سنین کودکی تشخیص داده شود و در همان سنین جهت درمان اقدام گردد می توان با ارتودنسی به تنهایی آن را درمان نمود. اما در صورتیکه درمان در سنین بالاتر به خصوص بعد از بلوغ انجام شود نیاز به درمان ارتودنسی همراه با جراحی خواهد بود.
روش های درمانی در کودکی می تواند شامل استفاده از دستگاه هیبرید فانکشنال Hybrid Functional، تصحیح کراس بایت خلفی و یا تصحیح تماس های زودرس دندانی باشد. چنانچه انحراف فک به علت همی مندیبولار هایپرتروفی باشد متخصص ارتودنسی در ابتدا هیچ گونه مداخله درمانی انجام نخواهد داد و اجازه می دهد رشد مفصل گیجگاهی فکی تا زمان اتمام رشد ادامه نماید و پس از آن اقدام به درمان ارتودنسی به همراه جراحی می گردد.
رابطه ارتودنسی با جراحی فک
به طور کلی هدف از انجام ارتودنسی را می توان در 5 بخش تقسیم بندی کرد: زیبایی صورت، زیبایی دندان ها، عملکرد صحیح دندان ها، افزایش بهداشت دهان و دندان و ثبات. با این وجود در برخی موارد، درمان ارتودنسی به تنهایی نمی تواند برای حل ناهنجاری های دندانی و فکی فرد موثر و کافی باشد.
در برخی بدشکلی های دندانی و فکی، به دلیل شدت میزان بدشکلی و حاد بودن مشکل، از جراحی فک برای درمان مشکل فک ها استفاده می شود. در این موارد یا سن فرد به گونه ای است که امکان رشد و اصلاح ساختارهای دندانی و فکی او وجود ندارد، و یا اینکه مشکل به قدری حاد می باشد که درمان آن با ارتودنسی طولانی مدت و نا ممکن است.
در این شرایط، استفاده از ارتودنسی با جراحی فک برای درمان بدشکلی دندانی و استخوانی فرد مورد نیاز است. ابتدا دندان های فرد به وسیله ارتودنسی در موقعیت مناسب قرار می گیرد و سپس از جراحی فک برای ایجاد تناسب در بین فک بالا و فک پایین استفاده می شود.
جراحی فک یا ارتوگناتیک توسط پزشک متخصص جراح فک و صورت انجام می شود و انواع مشکلات اسکلتی خفیف تا حاد موجود در استخوان های فک که شامل بی نظمی چانه و دندان ها می شود را اصلاح می کند که باعث بهبود عملکرد های دندان و دهان می شود.
مراحل جراحی انحراف فک و ارتودنسی
ارتباط بسیار نزدیکی بین ارتودنسی با جراحی انحراف فک وجود دارد که هر دو در کنار هم می توانند خالق یک چهره زیبا برای شما باشند. استفاده از ارتودنسی با جراحی انحراف فک برای اثر بخشی مناسب به 18 الی 24 ماه زمان نیاز دارد. مراحل درمان به 4 قسمت زیر تقسیم می شود:
1-برنامه ریزی درمان
اولین قدم برای درمان بدشکلی های دندانی و فکی که به تنهایی به وسیله ارتودنسی قابل درمان نیستند، برنامه ریزی نحوه درمان است. در این حالت در ابتدا مشکل بیمار و منشا آن و همچنین میزان حاد یا خفیف بودن مشکل شناسایی می شود. سپس راه کار های درمانی که می تواند مشکل را حل نماید ارائه می شود. با اتمام سن رشد بیمار و همچنین انجام انواع آزمایشات و عکس برداری های مختلف، میزان مشکل بیمار تعیین می شود.
مهم ترین قدم در اصلاح ناهنجاری های حاد دندانی و فکی، برنامه ریزی درمان می باشد، زیرا با شروع روند درمان، امکان تغییر یا متوقف کردن آن وجود ندارد. پس شما و دندانپزشکتان باید به صورت حساب شده عمل نمایید.
2-ارتودنسی قبل از جراحی
ارتودنسی که برای آماده سازی جراحی فک انجام می شود، با ارتودنسی های معمول تفاوت دارد. شما برای دستیابی به چهره ای زیبا، نیازمند تناسب مناسب بین دندان ها و فک های خود هستید. هدف از انجام ارتودنسی قبل از جراحی، ایجاد یک شرایط مناسبی از دندان های مرتب شده برای انجام جراحی فک می باشد. در واقع قوس دندان ها در فک، نحوه قرار گیری آنها در دهان و تناسب دندان های بالا و پایین قبل از انجام جراحی فک، باید تا حدودی برقرار شده باشد. این کار باعث می شود تا ضمن جراحی، میزان واقعی مشکلات فکی مشخص شود و جراح بتواند بوسیله آن اصلاحات مود نیاز را اعمال نماید.
از ابزار و روش های مختلفی برای اصلاح و جا به جایی دندان ها و فک ها استفاده می شود. مدت زمان مورد نیاز برای این استفاده توسط متخصص ارتودنسی تعیین می شود اما در شرایط معمول حدود 12 تا 18 ماه برای اصلاح اولیه دندان ها زمان مورد نیاز است.
3-جراحی فک
ناهنجاری های فکی می توانند مشکلات فراوانی برای فرد ایجاد نمایند از جمله: مشکلات زیبایی، عملکردی، گوارشی، تنفسی، روانی و غیره. عمل جراحی فک یا ارتوگناتیک نوعی جراحی استخوانی می باشد که برای اصلاح ساختار و نحوه قرار گیری فک ها در کنار هم استفاده می شود.
جراحی فک جزو روش های تهاجمی محسوب می شود و در نتیجه دارای عوارض جانبی مختلف مثل تورم، گرفتگی بینی و سینوس و مشکلات مربوط به جویدن و بلع غذا تا چندین هفته، می باشد. در این روش، از تغییرات مختلف مثل پیوند استخوان و یا برداشت استخوان و غیره برای اصلاح اندازه و ساختار استخوان فک استفاده می شود.
4-ارتودنسی بعد از جراحی فک
حدودا 4 تا 6 هفته بعد از جراحی فک، شما باید به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنید تا درمان ارتودنسی بعد از جراحی فک را آغاز نماید. این دوره کوتاه از ارتودنسی، برای اصلاح بدشکلی های جزئی و تثبیت عمل جراحی مورد نیاز است. هدف از این دوره، اصلاح کلیه بد شکلی های دندانی و فکی باقیمانده از جراحی می باشد.
این دوره حدود 6 ماه به طول می کشد و از ابزار ارتودنسی مختلف به خصوص الاستیک های اینتراماگزیلاری (intermaxillary elastics) استفاده می شود.
باید متذکر شویم که، هرچه ارتودنسی قبل از جراحی دقیق تر و کامل تر انجام شده باشد، به همین میزان نیاز و دوره استفاده از ارتودنسی بعد از جراحی فک کمتر خواهد بود. پس از اتمام این دوره، بیمار باید خود را برای استفاده از ریتینر ها و نگهدارنده ها آماده نماید تا نتایج کلی عمل را حفظ و تثبیت نماید.
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275