نحوه تشخیص انحراف فک
در اکثر موارد با دیدن صورت فرد می‌توان تشخیص داد که وی دچار یکی از ناهنجاری های فک است. گاهی نمی‌توان این مشکل را با نگاه به چهره فرد تشخیص داد. علاوه بر این، تشخیص نوع دقیق آن نیز با نگاه کردن به صورت فرد ممکن است و نیاز به معاینات عمیق‌تر و دقیق‌تری است. متخصص ارتودنسی دهان و رادیوگرافی‌ها را بررسی می‌کند.
برای تشخیص دقیق معاینات داخلی دهانی انجام می‌شود. نمای جلوی صورت در معاینات خارجی دهانی به دقت بررسی می‌شود. معاینات داخلی می‌تواند عدم تقارن خطوط میانی صورت و دندان‌ها را بهتر نشان دهد. پس از تشخیص نوع انحراف، بهترین روش درمانی انتخاب می‌شود. برای درمان این مشکل می‌توان از روش‌های غیر جراحی و جراحی استفاده کرد که در ادامه به آنان می‌پردازیم.
درمان غیر جراحی انحراف فک
انتخاب نوع درمان به شدت ناهنجاری فک برمی‌گردد. علاوه بر این، سن بیمار نیز روی انتخاب روش درمانی تأثیرگذار است. وقتی که فرد نابالغ باشد، می‌توان از روش‌های غیر جراحی برای درمان این مشکل استفاده کرد. نکته دیگری که وجود دارد این است که گاهی از هر دو روش جراحی و غیر جراحی استفاده می‌شود. گاهی برای ترمیم کامل باید از هر دو روش استفاده شود تا تقارن صورت به درستی شکل بگیرد.
ارتودنسی: از جمله روش‌هایی که برای درمان ناهنجاری فک استفاده می‌شود، ارتودنسی است. از این روش اصولاً زمانی استفاده می‌شود که فرد زیر سن بلوغ قرار دارد. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که ارتودنسی صرفاً دندان‌ها را صاف می‌کند. در صورتی که این طور نیست. این روش می‌تواند ظاهر صورت شما را نیز تغییر دهد و تعادل را به آن بازگرداند. ارتودنسی در برابر روشی مانند بریس های سنتی بهتر عمل می‌کند و حدود سی درصد سریع‌تر نتیجه می‌دهد.
استفاده از اینویزیلاین: یک روش درمانی محبوب دیگر برای تراز کردن دندان‌ها و تغییر شکل فک، استفاده از اینویزیلاین است. اینویزیلاین را می‌توان جا به جا کرد و از دهان درآورد. علاوه بر این، افراد دیگر نمی‌توانند تشخیص دهند که روی دندان‌های فرد چیزی قرار دارد. افرادی که تمایل ندارند از بریس فلزی استفاده کنند، می‌توانند از اینویزیلاین برای درمان مشکل خود بهره ببرند. البته استفاده از آن بستگی به شدت مشکل فرد دارد. در همه موارد نمی‌توان از این روش استفاده کرد.
ایمپلنت دندان: همان طور که پیشتر اشاره کردیم، از دست دادن دندان هم می‌تواند روی تراز فک فرد اثر بگذارد؛ زیرا دندان‌های مجاور فضای خالی سعی می‌کنند این بخش را پر کنند. برای همین به سمت بخش خالی حرکت می‌کنند و کج می‌شوند. کاشت ایمپلنت نه تنها روی ظاهر لبخند شما اثر می‌گذارد، بلکه می‌تواند شکل فک شما را نیز تغییر دهد.
استفاده از روش جراحی برای درمان انحراف فک
وقتی مشکل شدید باشد و سن فرد نیز بالا باشد، باید از روش جراحی برای درمان مشکل استفاده شود. از آن جایی که استخوان‌ها پس از بلوغ انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند، درمان‌های ارتودنسی به تنهایی نمی‌توانند ناهنجاری های اسکلتی شدید را درمان کنند. به همین دلیل متخصص ارتودنسی از این روش برای گرفتن نتیجه بهتر استفاده می‌کند.
پس از تشخیص دقیق مال اکلوژن نوع و نحوه استفاده از ارتودنسی و جراحی را مشخص می‌کنند. در برخی موارد ابتدا از ارتودنسی استفاده می‌شود. سپس جراحی فک انجم می‌شود. پس از جراحی دیگر مراحل درمانی ارتودنسی آغاز می‌شود. با توجه به شدت مال اکلوژن و شرایط فیزیولوژیکی بیمار، درمان ممکن است حدود ۱ تا ۲ سال طول بکشد. در ادامه رابطه ارتودنسی با جراحی فک را بهتر توضیح می‌دهیم.
رابطه ارتودنسی با جراحی فک
به طور کلی، هدف از ارتودنسی را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: ظاهر زیبا، دندان های زیبا، دندان هایی که به درستی کار می‌کنند، بهداشت بهتر دهان و دندان و ثبات. با این وجود، ممکن است در برخی موارد ارتودنسی به تنهایی برای رفع مال اکلوژن و تغییر شکل فک موثر و کافی نباشد. در نتیجه، از جراحی استفاده می‌شود؛ بنابراین ارتودنسی به همراه جراحی فک برای درمان بدشکلی دندان بیمار ضروری است. ابتدا دندان ها توسط ارتودنسی مرتب می‌شوند و سپس با جراحی فک های بالا و پایین متوازن می‌شوند. این گونه عملکرد دندان و دهان بهبود می‌یابد. در ادامه مراحل انجام ارتودنسی و جراحی را توضیح می‌دهیم.
برنامه‌ریزی درمانی
اولین قدم برای درمان ناهنجاری های فک که تنها با ارتودنسی قابل حل نیستند، برنامه‌ریزی درمان و نحوه به کارگیری هر دو روش است. در ابتدا مشکل بیمار، ریشه و شدت آن مشخص می‌شود. در ادامه، روش‌های درمانی که می‌توانند مشکل را حل کنند، بررسی می‌شوند. شدت مشکل از طریق آزمایشات و تصویربرداری‌های مختلف مشخص می‌شود. مهم‌ترین مرحله درمان، برنامه‌ریزی آن است زیرا پس از شروع درمان نمی‌توان به راحتی شیوه اجرای آن را تغییر داد یا حتی متوقف کرد.
انجام ارتودنسی قبل از جراحی
ارتودنسی مورد استفاده برای آماده‌سازی جراحی فک با ارتودنسی رایج تفاوت‌هایی دارد. برای دستیابی به ظاهری زیبا، باید دندان‌های مرتبی داشته باشید. علاوه بر این، شکل دندان‌ها روی ظاهر فک نیز اثر می‌گذارد. هدف از ارتودنسی قبل از جراحی، ایجاد وضعیتی مناسب برای دندان‌ها و آماده‌سازی آن‌ها برای جراحی است. در واقع قوس دندان ها در فک، نحوه قرارگیری دندان ها و نسبت دندان های بالا و پایین باید تا حدی قبل از جراحی فک تنظیم شود. از دستگاه‌ها و روش‌های مختلفی برای اصلاح و تغییر موقعیت دندان ها و فک ها استفاده می‌شود. زمان موردنیاز توسط متخصص ارتودنسی تعیین می‌شود، اما در شرایط عادی اصلاح اولیه دندان ها حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه طول می‌کشد.
جراحی فک
جراحی فک یا جراحی ارتوگناتیک یک نوع جراحی ارتوپدی است که برای اصلاح ساختار و موقعیت فک ها استفاده می‌شود. جراحی فک یک روش تهاجمی محسوب می‌شود و در نتیجه عوارض مختلفی مانند التهاب، گرفتگی بینی و سینوس‌ها و مشکلات جویدن و بلع به مدت چند هفته دارد. ممکن است در این روش برای اصلاح اندازه و ساختار استخوان فک تغییرات مختلفی مانند پیوند استخوان یا برداشتن استخوان انجام شود.
ارتودنسی بعد از جراحی
پس از جراحی دوباره دوره استفاده از ارتودنسی شروع می‌شود. معمولاً پس از ۴ الی ۶ هفته باید به متخصص ارتودنسی مراجعه شود. اصولاً دوره درمان ارتودنسی پس از جراحی کوتاه‌تر است. از این روش برای اصلاح ناهنجاری های جزئی و تثبیت اثرات جراحی استفاده می‌شود. در واقع، هر گونه ناهنجاری جزئی باقی مانده پس از جراحی با این روش اصطلاح می‌شود.
معمولاً این دوره درمانی ۶ ماه طول می‌کشد و از دستگاه‌های مختلف به ویژه الاستیک بین فکی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که هر چه ارتودنسی قبل از جراحی دقیق‌تر و کامل‌تر انجام شود، ارتودنسی بعد از جراحی به زمان کمتری نیاز خواهد داشت. با پایان یافتن این دوره درمانی، بیمار باید خود را برای استفاده از ریتینرها (برای حفظ و تثبیت نتایج جراحی) آماده کند و تا مدتی از آن‌ها نیز استفاده کند.
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275