ارتودنسی دندان اضافی و انواع دندان های اضافی

ارتودنسی دندان اضافی به منظور اصلاح دندان هایی انجام می شود که در نتیجه رشد دندان اضافی منجر به کجی و یا به هم ریختگی دندان های دیگر شده است و می تواند  عوارضی ایجاد کند که منجر به درد و تورم شود. افراد به طور کلی دارای 20 دندان شیری هستند که در دوران کودکی رشد می کنند و 32 دندان دائمی برای جایگزینی آنها دارند.

هایپردونتیا یا دندان اضافی چیست؟

هایپردونتیا بیماری ای است که باعث رشد بیش از حد دندان در دهان شما می شود. این دندان های اضافی را بعضی اوقات دندان های فوق بزرگ می نامند. آنها می توانند در هر جایی از نواحی منحنی محل اتصال دندان به فک شما رشد کنند. این منطقه به قوس های دندانی معروف است.

شما می توانید دندان های اضافی اولیه یا دائمی را با هایپردونتیا داشته باشید، اما دندان های اضافی شیوع بیشتری دارد.

با این حال گاهی اوقات دندان های اضافی رشد می کنند. به این حالت هایپردونتیا گفته می شود و دندانپزشک ممکن است از دندان های اضافی به عنوان دندان های “فوق العاده” یاد کند.

یک یا چند مورد اضافی احتمالا در یک یا چند مکان درون دهان رشد کنند. دندان های اضافی ممکن است دندانهای شیری یا دائمی باشند.

در دندان های دائمی شیوع هایپرودنتیسی از 0.1٪ تا 3.8٪ متغیر است . در دندان های شیری شیوع 0.3 تا 0.6 درصد است. هایپرودنتیسی در مقایسه با زنان دو برابر بیشتر در مردان است.

انواع هایپردونتیا

در صورت شلوغی بیش از حد دندان ها، هایپردونتیا ممکن است باعث درد شود. دندانپزشکان دندانهای فوق العاده یا اضافی را بر اساس شکل و موقعیت آنها طبقه بندی می کنند.

یک دندان اضافی ممکن است “مکمل” باشد و همان شکل و آناتومی مشابه دندان را داشته باشد. یا ممکن است “ابتدایی” باشد، در این صورت شکلی غیرطبیعی دارد و اغلب کوچکتر از دندانهای اطراف است.

ادنتوم دندان

ادنتوم شایعترین تومور ادنتوژنیک می باشد اما بندرت در سیستم دندانهای شیری مشاهده می گردد. ادنتوم توموری خوش خیم با منشا دندانی است که رشدی آهسته دارد و همچنین اتیولوژی آن ناشناخته می باشد اما فاکتورهایی مثل ترومای موضعی، عفونت و فاکتورهای ژنتیکی به عنوان عوامل احتمالی مطرح می باشند. ادنتوم موجب اختلالاتی در رویش دندان ها مانند نهفتگی و یا تاخیر در رویش دندان های شیری و ناهنجاری در موقعیت دندان مثل tipping و یا جابجایی دندان های مجاور می گردد.

دندان های اضافی می توانند در سراسر دهان ایجاد شوند که باعث به کمک ارتودنسی دندان اضافی و یا روش های دیگر آن را برطرف کند.

دندانپزشک همچنین ممکن است آنها را براساس مکان طبقه بندی کند که به شرح زیر میباشد:

• مزیودنس

مزیودنس وضعیتی است که در آن بین دو دندان پیشین فک بالا دندان اضافه ای رشد می کند. این دندان اضافه ممکن است با رشد و تراز دندان های دائمی تداخل ایجاد کند و درمان فوری ضروی است. دندان اضافه می تواند باعث آسیب به دندان مجاور و رشد سایر دندان ها شود. بهتر است برای پیشیگری از آسیب بیشتر، این دندان کشیده شود.

مزیودنس چیست؟

تحقیقات منتشر شده توسط مجله دندانپزشکی کودکان، مزیودنس را به عنوان دندان اضافی در مرکز خط فک بالا بین دو دندان جلو تعریف می کنند. این مطالعه نشان می دهند که مردان دو برابر زنان دچار این حالت می شوند. با این حال، این وضعیت تقریبا نادر است و تقریبا ۱ درصد جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد.

دلیل اصلی ابتلا به این مشکل نامعلوم است. این عارضه می تواند ژنتیکی باشد یا از فعالیت بیش از حد لامینای دندان ها ناشی شود که بافتی است که در مراحل اولیه رشد دندان ها ظاهر می شود. مزیودنس می تواند حاصل تقسیم جوانه یک دندان باشد.

• دیستو مولار

دیستومولار اشاره به یک دندان اضافی دارد که در ردیف پشت دندانهای آسیاب رشد می کند یعنی دندانهای بزرگ و مسطح در پشت دهان. که در کودکان این وضعیت کمتر مشاهده می شود و نادر است و در سایر افراد بهتر است زودتر برای درمان اقدام شود.

• پارامولار

پارامولار یک دندان اضافی است که در کنار یکی از دندانهای آسیاب رشد می کند و با دندان های دیگر همخوانی ندارد.

ذکر این نکته لازم است که معمولاً بیشتر دندان های اضافی، از نوع مزیودنس هستند.

انواع شکل دندان های اضافی

اشکال دندان های اضافی عبارتند از:

• مکمل: شکل دندان مشابه نوع دندانی است که در نزدیکی آن رشد می کند.
• سل: دندان شکل لوله ای یا بشکه ای دارد.
• ادنتومای مرکب: دندان از چندین رشد کوچک و مشابه دندان در نزدیکی یکدیگر تشکیل شده است.
• ادنتومای پیچیده: به جای یک دندان تنها، ناحیه ای از بافت دندان مانند در یک گروه بی نظم رشد می کند.
• مخروطی یا میخی شکل: دندان در قاعده پهن است و در نزدیکی قسمت فوقانی باریک می شود و  تیز به نظر می رسد.

علل رشد دندان اضافی

هایپردونتیا ممکن است به دلیل عوامل محیطی یا ژنتیکی ایجاد شود. در برخی موارد، علت آن مشخص نیست. داشتن دندان های اضافی می تواند با اختلالات ژنتیکی و سندرم ها همراه باشد  از جمله :

• سندروم گاردنر

این اختلال نادر همچنین باعث ایجاد رشد تومور خوش خیم در مناطق مختلف می شود و خطر سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

• کلیدوکرانیال دیسپلازی

این اختلال همچنین باعث تشکیل غیر طبیعی استخوان ها در ناحیه جمجمه  می شود.

• شکاف لب و کام

این بی نظمی های مادرزادی زمانی اتفاق می افتد که لب یا دهان کودک به درستی در رحم تشکیل نشود.

• بیماری فابری

شامل کمبود آنزیم آلفا-گالاکتوزیداز A. است و بسیاری از مناطق را تحت تأثیر قرار می دهد؛ از جمله دندان ها، پوست، مغز و سیستم عصبی.

• سندروم الیس ون کرولد

یک اختلال نادر دیگری است که باعث کوتوله شدن اندام کوتاه یا انگشتان دست و پا اضافی می شود. همچنین ممکن است شامل ناهنجاری های مادرزادی قلب باشد.

• سندروم نانس-هوران

این امر علاوه بر ایجاد ناهنجاری های دندانی، شامل آب مروارید مادرزادی است که منجر به ضعف بینایی می شود.

• سندروم روبنشتاین-طیبی

این امر منجر به ویژگی های متمایز صورت، کوتاهی قد و ناتوانی ذهنی و همچنین مشکلات دندان ها، چشم ها، قلب و کلیه ها می شود.

• سندروم تری کورینوفاالانژال

این امر منجر به ناهنجاری های استخوان و مفصل، ویژگی های مشخص صورت و ناهنجاری های پوست، مو و دندان ها می شود.

سندرم های ژنتیکی دیگر نیز می توانند باعث ایجاد دندان های اضافی شوند. برای پزشکان  وجود دندانهای اضافی می تواند یک سرنخ مهم باشد، تشخیص زودرس را تسهیل می کند.

علائم هایپردونتیا

هایپردونتیا اصطلاح پزشکی برای دندان های اضافی است. این دندان ها ممکن است بصورت شرایط زیر ایجاد شوند :

• به صورت منفرد یا چندتایی
• در یک یا دو طرف دهان
• در فک بالا یا پایین یا هر دو

اگر دندان اضافی قابل مشاهده باشد، دندانپزشک ممکن است آن را “روییده” توصیف کند. اگر زیر خط لثه پنهان باشد، ممکن است آن را به عنوان “تحت تأثیر” توصیف کنند.

اکثریت دندان های اضافی تک و نهفته هستند. دو دندان اضافی فقط در 12-23٪ موارد هایپرودنتیسی وجود دارد. در کمتر از 1٪ موارد، بیش از دو دندان اضافی وجود دارد. همچنین  تا 98٪ از دندانهای بزرگ در فک بالا هستند.

هایپردونتیا به طور معمول درد ایجاد نمی کند. با این حال، اگر دندان ها بیش از حد شلوغ شده یا عوارض دیگری ایجاد شده باشد، ممکن است درد و تورم در اطراف دندان اضافی یا دندان ها ایجاد شود.

نحوه تشخیص دندان اضافی

دندانپزشک با بازرسی از دهان، هایپردونتیا را تشخیص می دهد. آنها همچنین از اشعه ایکس استفاده می کنند تا دندان های اضافی که از خط لثه شکسته نشده اند را بررسی کنند.

 نحوه درمان دندان اضافی

درمان به این بستگی دارد که آیا دندان های فوق بزرگ ممکن است عوارضی ایجاد کنند یا خیر.معمولاً دندان های اضافی هیچ علامتی ندارند. ممکن است شخصی از وجود آنها هیچ تصوری نداشته باشد و دندانپزشک ممکن است فقط آنها را با اشعه ایکس تشخیص دهد.

اگر دندان های اضافی هیچ علامتی یا عارضه ای ایجاد نکنند ، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.با این حال در بیشتر موارد هایپردونتیا، دندان های اضافی باید برداشته شوند، حتی اگر باعث ناراحتی نشوند.

در صورت ایجاد دندان های اضافی ، دندانپزشک ممکن است حذف آن را توصیه کند.

• مشکلات جویدن یا غذا خوردن
• مشکلات تمیز کردن دندان ها ، که می تواند منجر به بیماری لثه شود
• ازدحام بیش از حد دندان یا کج شدن دندان
• تاخیر در رویش دندان های دائمی
• آسیب به دندانهای دائمی خشک نشده
• هرگونه ناراحتی

اگر دندان های اضافی به دلیل اختلال ژنتیکی ایجاد شوند ، برداشتن آنها با ارتودنسی دندان اضافی ایده خوبی است.

برخی از اختلالات ژنتیکی از عوامل خطرزای ابتلا به هایپرودنتیسی هستند. حتی هنگامی که هیچ سندرم ژنتیکی وجود نداشته باشد، دندان های فوق العاده در خانواده ها ممکن است ایجاد شوند.

عوارض دندانهای اضافی

اکثر دندانهای فوق بزرگ باعث ایجاد عوارض می شوند.

برخی از عوارض هایپردونتیا عبارتند از:

• diastema  شکافی بین دندان ها
• ازدحام بیش از حد دندان در دهان
• وجود داشتن دندان های کج
• درد و التهاب
• عفونت، مانند التهاب لثه
• تاخیر در رویش دندانهای دائمی
• تأثیر دندان های ثنایای دائمی
• تشکیل غیر طبیعی ریشه در دندان های مجاور
• ضایعات کیستیک در اطراف دندان ها
• دندان های شیری به موقع بیرون نمی آیند

 چه موقع برای ارتدونسی دندان اضافی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شخصی متوجه دندان های اضافی، به ویژه دندان هایی که با دندان های اطراف همخوانی ندارد، باید به دندانپزشک مراجعه کند. به طور کلی در مورد هر گونه تورم یا درد در دهان با دندانپزشک مشورت کنید تا اگر نیاز شد ارتودنسی دندان اضافه انجام شود.

اگر متوجه شدید که دندان های دائمی کودک دیر رشد می کنند یا شکاف های زیادی بین دندان های دائمی وجود دارد؛ بخصوص دندان های جلو باید با دندانپزشک مشورت کنید. حضور در معاینات معمول دندانپزشکی مهم است. یک دندانپزشک ممکن است در طی یک معاینه منظم یا اشعه ایکس هایپردونتیا را تشخیص دهد.

طبق نتایج بدست آمده از برخی تحقیقات، تشخیص زودهنگام منجر به چشم انداز بهتر افراد مبتلا به هایپرودنتیسی می شود.

یک دندانپزشک ممکن است بتواند مسئله را در کودکان 2 ساله تشخیص دهد. با برداشتن دندان اضافی، هرگونه ناراحتی معمولاً از بین می رود. اگر دندان های اطراف کج باشند یا به طریقی دیگر تحت تأثیر قرار گرفته باشند، با انجام کارهای مربوطه و ارتودنسی دندان اضافی می توان این مشکلات را برطرف کرد.

دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت

عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO

دارای یک عنوان ثبت اختراع

سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97

و فلوشیپ پژوهشی

“مشاهده رزومه”

آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم

شماره های تماس: 3880071 – 09159777275