منظور از انحراف فک چیست؟
یکی از مشکلاتی که ممکن است در صورت افراد وجود داشته باشد و موجب عدم قرینگی آن شود، انحراف و ناهنجاری فک است. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و می‌توان آن را با کمک راه‌های گوناگون برطرف کرد. گاهی این عارضه می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند. برای همین بهتر است هر چه زودتر درمان شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی انحراف فک و نحوه درمان آن بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
منظور از انحراف فک چیست؟
منظور از انحراف فک، مشکلی است که باعث می‌شود استخوان این ناحیه از صورت کج و نامتقارن شود. این مشکل معمولاً خود را در فک پایین نشان می‌دهد. در حالت عادی، دو بخش بالایی و پایین فک باید روی هم قرار بگیرند و حالت متقارنی داشته باشند. در حالت ناهنجاری و انحراف، فک بالا یا پایین به سمت راست یا چپ کج شده است. گاهی هم ممکن است فک بالا یا پایین کمی جلوتر یا عقب‌تر باشد. در نتیجه، این دو بخش روی هم قرار نمی‌گیرند و می‌توان در اکثر موارد این کجی را به راحتی مشاهده کرد.
انواع ناهنجاری فک
انحراف فک انواع مختلفی دارد. هر کدام از این موارد می‌توانند مشکلات خاصی همچون اذیت شدن فرد در هنگام غذا خوردن، اختلال در گفتار، ایجاد سردرد و… شوند. در ادامه انواع ناهنجاری های فک را بررسی می‌کنیم.
ناهنجاری فک کلاس یک
در این حالت فک بالا و پایین روی هم قرار گرفته‌اند و حالت متوازنی دارند؛ اما مشکل این است که فضای کافی برای همه دندان‌ها وجود ندارد. به همین دلیل هم دندان‌ها به هم فشرده‌تر می‌شوند. عدم فضای کافی و فشرده شدن دندان‌ها موجب بروز مشکلاتی همچون کج شدن دندان‌ها، نامرتب بودن آن‌ها، جلو زدگی دندان یا روی هم درآمدن آن‌ها می‌شود.
ناهنجاری فک کلاس دو
در این حالت دیگر فک بالا و پایین روی هم قرار نمی‌گیرند و توازنی میان آن‌ها وجود ندارد. در ناهنجاری فک کلاس دو فک بالا جلوتر از فک پایین است. اگر این مشکل در سنین پایین تشخیص داده شود، می‌توان با روش‌هایی مانند ارتودنسی آن را درمان کرد. در سنین بالاتر باید از جراحی برای درمان این مشکل استفاده کرد.
ناهنجاری فک کلاس سه
در این نوع انحراف نیز فک بالا و پایین متوازن نیستند. در این حالت فک پایین کمی جلوتر از فک بالا قرار دارد. وقتی این مشکل وجود داشته باشد، ممکن است دندان‌های فک پایین به سمت عقب رشد کنند تا فضای خالی میان دو فک را پر کنند. برای درمان این مشکل هم می‌توان از ارتودنسی استفاده کرد. به شرطی که بیمار در سنین پایین و قبل از بلوغ باشد. در غیر این صورت با جراحی می‌توان مشکل را رفع کرد. نکته مهمی که در درمان این مشکل وجود دارد این است که اگر فک پایین علاوه بر عقب‌تر بودن، بزرگ‌تر هم باشد، دیگر نمی‌توان با ارتودنسی آن را درمان کرد و باید از جراحی استفاده کرد.
دلایل بروز انحراف فک چیست؟
این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی رخ بدهد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- وراثت و ژنتیک
در بسیاری از موارد علت انحراف فک، ژنتیک است. اگر برخی از اعضای خانواده شما دچار این مشکل هستند، ممکن است فرزند شما نیز به این مشکل دچار شود. گاهی برخی از داروهایی که در دوران بارداری مصرف می‌شوند، ممکن است موجب بروز این مشکل شوند و روی جنین اثر منفی بگذارند.
- ضربه و آسیب
در برخی موارد نیز ممکن است علت ناهنجاری فک، ضربه یا آسیب باشد. اگر فرد تصادف کند، در ورزش‌هایی مثل بوکس به او ضربه وارد شود و… ممکن است دچار شکستگی یا دررفتگی فک شود. اگر فک بشکند و بد جوش بخورد، ممکن است انحرافی ایجاد شود و فک کج باقی بماند.
- زود افتادن دندان‌های شیری
در برخی از کودکان دندان‌های شیری زود می‌افتند. وقتی دندان زود بیفتد، دندان‌های دائمی کمی دیرتر جای آنان را پر می‌کنند. در این زمان دندان‌های موجود به سمت فضاهای خالی کج می‌شوند و حرکت می‌کنند. این امر باعث به هم ریختگی دندان‌ها می‌شود. همان طور که اشاره کردیم، ناهنجاری فک کلاس یک زمانی رخ می‌دهد که فک‌ها متوازن و هماهنگ هستند اما دندان‌ها به دلایل مختلف کج شده‌اند و نامرتب رشد کرده‌اند.
- همی مندیبولار هیپرتروفی
همی مندیبولار هیپرتروفی بیماری است که علت آن ناشناخته است و در اواخر دوران نوجوانی رخ می‌دهد و موجب کج شدن فک می‌شود. دانشمندان احتمال می‌دهند که این بیماری به دلایل هورمونی رخ بدهد. این مشکل بیشتر در زنان دیده می‌شود و با رخ دادن آن، یک طرف استخوان فک بیشتر از سمت دیگر رشد می‌کند. این مشکل بیشتر فک پایین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- ضعف عضلات فک
گاهی عضلات یک طرف صورت فرد ضعیف‌تر هستند. گاهی این ضعف در حد فلج بودن است. همین امر باعث می‌شود تا یک سمت صورت فرد حالت عادی داشته باشد و سمت دیگر منحرف و کج شود.
- اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) از دیگر دلایل شایع انحراف فک است. گاهی فک فرد به دلیل آسیب‌دیدگی یا بیماری کج می‌شود و به دلیل بروز اختلال در مفصل گیجگاهی فکی، منحرف می‌شود.
- کج و ناهماهنگ بودن دندان‌ها
علت دیگر انحراف فک می‌تواند نامرتب بودن دندان ها باشد. وقتی دندان‌ها بیش از حد کج و نامنظم باشند، فرد نمی‌تواند دو فک خود را به خوبی روی هم قرار دهد. در نتیجه، به مرور زمان فک کج می‌شود.
- اختلالات بایت
برای هر نوع ناهماهنگی دندان‌ها نامی وجود دارد. کراس بایت، اوربایت، آندریابت، اورجت و اپن بایت همگی حالات مختلف فک و دندان را نشان می‌دهند. در همه این موارد جای دندان‌ها و فک‌ها آن گونه که باید نیست و انحرافت و ناهنجاری‌هایی وجود دارد.
علائم انحراف فک
این مشکل علائم و عوارض مختلفی دارد. بسته به میزان انحراف و ناهنجاری، برخی از افراد ممکن است علائم را خفیف و برخی دیگر شدید تجربه کنند. در ادامه این موارد را نام می‌بریم:
- سردرد
- درد در ناحیه مفصل فک
- صدا دادن استخوان فک در زمان حرکت دادن آن مثل غذا خوردن
- احساس درد در شقیقه
- احساس درد در پشت و شانه
- فرم نامتقارن صورت
- نامنظم بودن دندان‌ها
- مشکل در حرف زدن
- مشکل در جویدن و بلع
- تنفس بیشتر از دهان
- بوی بد دهان
- مشکل شدن تنفس
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275