بهداشت دهان و دندان و اهمیت آن در حین درمان ارتودنسی – قسمت اول

حفظ سلامت دهان می‌تواند امری چالش‌برانگیز باشد، بویژه برای نوجوانانی که از وسایل ارتودنسی استفاده می‌کنند. با اینکه پژوهشی مستند برای تعیین بهترین روش‌های حفظ بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی ارائه نشده است، اما مطمئناً اطلاعات زیادی درباره‌ی چگونگی سالم نگه داشتن دهان در حالت کلی وجود دارد که می‌توان برای چنین شرایطی به آنها استناد کرد. همچنین وسایل و روش‌هایی برای حفظ بهداشت دهان و دندان وجود دارند که بخصوص در از بین بردن پلاک –لایه‌ی باکتریایی که روزانه بر روی سطوح دندان‌ها و وسایل ارتودنسی جمع می‌شود- که دلیل اصلی بیماری‌های دندان است، موثر می‌باشند.

اهمیت بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی

همه‌ی ما می‌دانیم که حفظ بهداشت مناسب دهان و دندان برای هر شخصی مهم است اما در هنگام قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی رعایت این امر حتی ضروری‌تر می‌باشد. زیرا در حالیکه وسایلی که ممکن است در حین درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار بگیرند (از جمله ارتودنسی ثابت و متحرک) در اصلاح نامرتبی دندان‌ها بسیار موثر هستند، اما می‌توانند به آسانی موجب گیر کردن ذرات غذا و تشکیل پلاک در اطراف دندان‌ها شوند.

دشمن اصلی بهداشت دهان و دندان، پلاک (لایه‌ی نازکی از رسوبات میکرو ارگانیسم و آلی حاوی باکتری‌های مضر) می‌باشد. وجود بریس‌ها یا سایر ابزار ارتودنسی از بین بردن این پلاک‌ها را دشوارتر می‌کند. باکتری موجود در پلاک قند مواد غذایی را هضم کرده و اسیدی تولید می‌کند که می‌تواند موجب فرسایش دندان‌ها و تحریک لثه‌ها گردد. این شرایط منجر به کرم‌خوردگی دندان، ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ها، بیماری‌های لثه و بوی بد دهان می‌شود.

از بین بردن پلاک یکی از مهم‌ترین روش‌های حفظ مناسب بهداشت دندان ها و لثه‌ها است. سه روش کلی برای این منظور وجود دارد که شامل رژیم غذایی، نگهداری روزانه ومراقبت های ارتودنسی و معاینه‌ی حرفه‌ای و منظم دندان‌ها می‌باشد. در صورت رعایت تمامی این موارد به بهترین شکل از دندان‌ها محافظت می‌شود.

بهداشت دهان و دندان در نوجوانان

در نوجوانان از برخی جهات خطر ابتلا به بیماری‌های دندان در حین درمان ارتودنسی بیشتر از بزرگسالان می‌باشد. برخی از دندان‌های یک نوجوان به تازگی بیرون آمده‌اند و بنابراین مقاومت کمتری در برابر پوسیدگی دارند. تغییر میزان هورمون در طول رشد به طرق مختلفی بر سلامت نوجوانان تاثیر می‌گذارد. حتی بافت‌های لثه نیز می‌توانند نسبت به پلاک حساس‌تر شوند که ممکن است منجر به بیماری‌های لثه گردد.

مراقبت و بهداشت دهان ودندان در حین درمان ارتودنسی

بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی

مصرف رژیم غذایی سالم و مقوی که میزان قند و کربوهیدرات‌های فرآوری شده‌ي آن کم است در حفظ بهداشت دهان و دندان اهمیت زیادی دارد. همچنین پرهیز از تنقلات ناسالم در بین وعده‌های غذایی از جمله نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا نیز به همین اندازه مهم است. این نوشیدنی‌ها دارای قند بالایی هستند و بسیار اسیدی می‌باشند که می‌تواند موجب خوردگی و پوسیدگی مینای دندان شود. جدا کردن مواد غذایی و پلاکی که بر روی دندان‌ها و وسایل ارتودنسی جمع می‌شوند می‌تواند دشوار باشد.

آنچه که می‌خورید می‌تواند بر نوع باکتری موجود در پلاک که بر روی وسایل ارتودنسی چه از نوع ثابت و چه متحرک جمع می‌شود، تاثیر بگذارد. به علت رابطه‌ی پوسیدگی دندان با بیماری‌های لثه، کنترل آن در طول درمان ارتودنسی اگر مهم‌تر نباشد، کم اهمیت‌تر نیز نیست. در فردی که دارای سیم‌کشی دندان است، ایجاد پلاک‌ها بر روی دندان‌های وی معمولاً دو یا سه برابر سایر افراد می‌باشد.

نگهداری روزانه از دندان‌ها

با توجه به اینکه شرایط هر شخصی متفاوت با دیگری است، خطر ایجاد بیماری‌های دندان نیز متفاوت می‌باشد. از این رو مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی به منظور بررسی وضعیت سلامت دندان‌ها و خطر ابتلا به بیماری و نیز ارائه‌ی توصیه‌ها و درمان‌های اختصاصی از اهمیت زیادی برخوردار است. برنامه‌ی روزانه‌ی بهداشت دهان و دندان باید شامل مراحل زیر باشد:

مسواک زدن

شستشوی دهان با آب بعد از خوراکی‌ها باعث می‌شود مواد غذایی که به اطراف بریس‌ها چسبیده‌اند جدا شوند. بعد از خوردن باید حتما بریس‌ها را مسواک بزنید. شیوه مسواک زدن در دوره درمان ارتودنسی کمی با مسواک زدن معمولی متفاوت است و ممکن است عادت کردن به آن نیاز به زمان داشته باشد. متخصصین ارتودنسی  جزئیات مربوط به دستورالعمل‌های مسواک زدن را در اختیار بیماران قرار خواهند داد و آن‌ها را راهنمایی خواهند کرد. درصورتی که احساس می‌کنید به کمک بیشتری نیاز دارید و یا تمیز کردن بریس‌ها همچنان برایتان دشوار است حتما با مطب دندانپزشکی تماس بگیرید.

بهتر است از مسواک برقی یا مسواک‌های دستی حاوی پرزهای نرم و متوسط استفاده کنید. باید با دقت  دندان‌ها را مسواک بزنید و مطمئن باشید که تمام پسماندهای غذایی از اطراف بریس‌ها جدا شدند. مسواک را در بالای براکت و در زاویه 45 درجه به سمت پایین و در پایین براکت و در زاویه 45 درجه به سمت بالا نگه دارید. اگر به هر دلیلی نمی‌توانید مسواک بزنید حتما دهان را چندین بار با آب ( یا دهان‌شویه) بشویید و در اسرع وقت مسواک بزنید.

اگر دوست دارید دندان‌های سفید، درخشان و لبخند زیبایی داشته باشید می‌توانید به فکر درمان سفید کردن دندان‌ها  باشید. این درمان را می‌توان هم در مطب و هم در خانه انجام داد و با رفع لکه و تغییر رنگ دندان‌ها به لبخند زیبا دست یافت.

تمیز کردن بین دندان‌ها

تمیز کردن بین دندان‌ها را می‌توان با استفاده از نخ دندان‌های مخصوص و نیز مسواک‌های بین دندانی بسیار کوچک انجام داد. ثابت شده است که بیماران ارتودنسی که از نخ دندان استفاده می‌کنند دارای لثه‌هایی سالم‌تر و با التهاب کمتر در مقایسه با سایرین می‌باشند، هرچند نخ دندان کشیدن و مراقبت از ارتودنسی  زمان‌بر است. یک وسیله‌ی شست‌شوی دهان که آب را با فشار اسپری می‌کند روش موثر دیگری برای تمیز کردن بین دندان‌ها است.

در طول درمان ارتودنسی باید حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده شود. با اینکه این کار با وجود بریس‌ها سخت‌تر می‌باشد، اما محصولات مخصوصی موجود می‌باشند و انواع خاصی از نخ دندان که می‌توانند به استفاده‌ي آسان‌تر از نخ دندان بین سیم‌ها و خط لثه کمک کنند.

مسواک زدن

مسواک زدن به تنهایی نمی‌تواند کاملاً پلاک‌ها را از بین ببرد. اما بخش مهمی از برنامه‌ی بهداشت دهان و دندان می‌باشد. با اینکه شواهد قطعی مبنی بر اینکه مسواک‌های برقی بهتر از مسواک‌های معمولی عمل می‌کنند وجود ندارد، اما بسیاری از دندانپزشکان و متخصصین بهداشت دندان استفاده از آنها را بویژه در حین درمان ارتودنسی توصیه می‌کنند. بنابراین بهتر است هر دو را امتحان کنید تا مشخص شود که کدام یک برای شما تاثیر بهتری دارد.

مسواک زدن در هنگام ارتودنسی مستلزم تمیز کردن زیر و روی سیمی که از میان براکت‌ها عبور می‌کند، می‌باشد.

در صورت استفاده از نگه‌دارنده‌ها و ابزار متحرک ارتودنسی، آنها نیز باید روزانه مانند دندان‌ها مسواک زده شوند. همچنین ممکن است استفاده از یک محلول پاک کننده نیز توصیه شود، اما نباید همراه با آب گرم مصرف شود زیرا می‌تواند موجب تغییر شکل پلاستیک نرم شده و آن را غیر قابل استفاده کند. این وسایل متحرک زمانی که در داخل دهان قرار ندارند باید در محفظه‌ی مخصوص خود قرار گیرند.