نکاتی درباره ارتودنسی کودکان که همه والدین دلسوز باید بدانند
ارتودنسی دندان چیست؟
قبل از اینکه بخواهیم درباره درمان ارتودنسی کودکان بخوانیم بهتر است یک تعریف ساده و اولیه از درمان ارتودنسی داشته باشیم:
“ارتودنسی یک رشته تخصصی در دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری، مدیریت، درمان ناهماهنگی‌ها و نامنظمی های دندان‌ها و فک‌ها می‌پردازد”
به عبارت ساده و عامیانه‌تر، ارتودنسی به صاف شدن دندان‌های کج، نامرتب و شلوغ می‌پردازد. و همه را در موقعیت نرمال و طبیعی خود قرار می‌دهد.
بهترین سن شروع ارتودنسی کودکان چه سنی است؟
پیش از این در مقاله‌ای با عنوان (چرا باید بچه‌ها را از سن ۷ سالگی پیش متخصص ارتودنسی بُرد؟) درباره سن مناسب ارتودنسی کودکان به طور مفصل صحبت شده است. متخصصان ارتودنسی بر این باورند که بهترین سن برای آغاز مداخلات ارتودنسی در کودکان سن ۷ سالگی است. البته ممکن است کودک کمی زودتر یا کمی دیرتر به آغاز مداخلات نیاز داشته باشد. اما با توجه به بسیاری از عوامل (که در ادامه توضیح داده شده‌اند)، بهترین سن همین ۷ سالگی است.
چرا بهتر است در سن ۷ سالگی درمان ارتودنسی را شروع کنیم؟
هدف بزرگ ما در ارتودنسی کودکان، در آمدن دندان‌های دائمی در موقعیتی درست و هماهنگ است. بنابراین عمده کاری که ما متخصصان انجام می‌دهیم، مدیریت رویش دندان‌های دائمی است. ما درمان ارتودنسی را زمانی آغاز می‌کنیم که اغلب دندان‌های شیری افتاده باشند (متعاقباً اغلب دندان‌های دائمی از لثه در آمده باشند). و از آنجا که در سن ۷ یا ۸ سالگی بیشتر دندان‌های شیری افتاده (و دندان‌های جایگزین نیز درآمده‌اند) بهترین سن برای مدیریت رویش دندان‌های دائمی و برطرف کردن مشکلات ارتودنسی همین سن ۷ سالگی است.
آیا همه کودکان نیاز به درمان ارتودنسی دارند؟
خیر! همه کودکان لزوماً نیاز به درمان‌های ارتودنسی ندارند. اگر شما به عنوان والدینِ کودک، مشکلات مال‌اکلوژن (ناهماهنگی بین فکی و دندانی) و سابقه خانوادگی این مشکلات را ندارید، احتمالا کودک شما نیازی به مراجعه جهت درمان نداشته باشد. اگر کودک رفتار و عادات نامناسبی (مانند میکدن انگشت شست یا تنفس دهانی و …) ندارد به احتمال بسیار زیاد هیچوقت نیازی به مراجعه پیدا نمی‌کند. علاوه بر این، اگر خودتان (یا اطرافیان) یا دندانپزشک کودک شما، مشکل خاصی در رویش دندان‌ها و ظاهر دهان و دندان کودک‌تان نمی‌بینید، باز هم نیازی به درمان احساس نمی‌شود.
مشکلات مهم ارتودنسی کودکان کدامند؟
مهم‌ترین مشکلاتی که در اغلب کودکان در سنین پایین دیده می‌شود عبارتند از:
- کج بودن یک یا چند دندان
- دیر یا زود در آمدن دندان های دائمی (که در این دو وضعیت دندان‌ها کج می‌شوند)
- ازدحام یا شلوغی دندان‌ها (اورکراودینگ)
- وجود فاصله بین دندان‌ها (فاصله بیش از ۰.۵ میلی متر)
- وجود فاصله بین دندان‌های بالا و پایین (در جلوی دهان) حین بسته بودن دهان کودک
- جلوزدگی بیش از حد فک بالا (نسبت به فک پایین که با نام اوربایت شناخته می‌شود)
- جلوزدگی فک پایین (نسبت به فک بالا که با نام آندربایت شناخته می‌شود)
- قرار گرفتن دندان‌های بالا (پشت دندان های پایین) در یک طرف فک که به آن کراس بایت گفته می‌شود
علت اصلی بروز مشکلات ارتودنسی چیست؟
اغلب مال اکلوژن‌ها و مشکلات ارتودنسی کودکان مستقیما مقصری جز ژنتیک و وراثت ندارند. به عبارتی بدون اینکه کودک کوچک‌ترین تقصیری داشته باشد (صرفا به جهت اینکه این وضعیت را به صورت ژنتیکی به ارث برده) با کج شدن دندان ها یا مشکلات فکی دچار می‌شود. برای مثال اگر خودتان یا همسرتان یکی از مشکلات بالا را دارید احتمال زیاد کودک شما هم مشکل یا مشکلات مشابه شما را تجربه خواهد کرد. خود کودک نیز می‌تواند در بروز این مشلات نقش داشته باشد. برای مثال عادات نامناسب کودکی مانند میکدن بیش از حد انگشت، پستانک یا سایر اشیاء دیگر می‌تواند به مرور زمان مشکل ساز شود. تنفس دهانی، رفلاکس بلع نادرست، وارد شدن ضربه به کودک و … نیز می‌توانند باعث بروز چنین مشکلات ارتودنسی در کودکان شوند.
از کجا باید متوجه شوم که کودک من نیاز به ارتودنسی دارد؟
تشخیص با کمک دندانپزشک کودکان
بهتر است والدین بعد از رویش اولین دندان های شیری (در سن ۶ ماهگی)، در خصوص مراقبت از دندان‌های شیری، از کمک دندانپزشک اطفال استفاده کنند. این کمک گرفتن‌ها می‌تواند به صورت جلسات ویزیت دوره‌ای انجام شود و تا درآمدن بیشتر دندان‌های دائمی ادامه داشته باشد. چنانچه هر مشکلی در خصوص هماهنگی دندان‌ها و فکین کودک وجود داشته باشد، دندانپزشک به شما اطلاع خواهد داد و در صورت لزوم شما را به یک متخصص ارتودنسی کودکان ارجاع می‌دهد.
تشخیص بر اساس مسائل ارثی و ظاهری
علاوه بر این، کودکانی که نیاز به درمان و مداخله ارتودنسی دارند، (به دنبال مشکلاتی که در بخش قبل خواندید و دیدید) معمولا علائم مشخصی دارند، که می‌توان آن‌ها را حتی بدون مراجعه به متخصص ارتودنسی تا حدودی تشخیص داد. به جز این، اغلبِ مشکلاتِ ارتودنسی، ریشه در وراثت و مسائل ژنتیکی دارند. و باعث می‌شوند کودکانی که والدین‌شان مشکلات ذکر شده را داشته‌اند، از گزند این معضلات در امان نباشند. به دنبال مشاهده هر گونه ناهماهنگی، نامنظمی یا عدم تراز در دهان و دندان فرزندان و همچنین علائم زیر، کودکان خود را به یک متخصص ارتودنسی خوب نشان دهید.
۱۴ علامتی که نشان می‌دهد کودک شما به مداخله متخصص ارتودنسی نیاز دارد
- افتادن زودتر از موعد دندان‌های شیری یا دیر درآمدن دندان‌های دائمی
- مشکل در جویدن غذا
- تنفس دهانی
- صدا دادن فک‌های کودک حین صحبت کردن یا جویدن
- مشکلات گفتاری
- گاز گرفتن مداوم لب‌ها و بخش داخلی لپ‌ها
- آسیب دیدن مزمن لثه‌ها
- پوسیدگی دندان‌ها (با وجود مسواک زدن، نخ دندان کشیدن یا استفاده از دهانشویه‌ها. که نشان دهنده شلوغی و کج بودن دندان‌ها است)
- عدم تعادل صورت
- دندان قروچه
- غیرطبیعی بودن ظاهر
- سردرد، گوش درد و بعضا درد در مفاصل فکی
- داشتن سابقه خانوادگی هر کدام از مشکلات ارتودنسی
- وارد شدن آسیب به دندان ها، فک و صورت در نتیجه تروما، صدمه و آسیب فیزیکی به کودک
- و…..
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275