اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی چیست؟
زمانی که صحبت از درمان ارتودنسی در میان باشد، تمامی گمان‌ها به سمت براکت‌های ارتودنسی خطور می‌کند. اما باید بدانید که علاوه بر براکت‌های ارتودنسی، ابزار‌های دیگری نیز در ارتودنسی وجود دارند که می‌توانند به بهبود وضعیت دندان‌ها کمک کنند و در نهایت لبخندی زیبا و دل‌نشین را به فرد هدیه دهند. یکی از پر‌کاربرد‌ترین این ابزار‌ها اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی است. این ابزار محبوب معمولا در کودکان ۵ تا ۱۶ ساله بیشتر استفاده می‌شود. دقت کنید که هدف اصلی اکسپندر یا باز‌کننده کام در ارتودنسی، وسیع کردن فک بالا ( عرض ماگزیلا ) در کودکان است؛ به گونه‌ای که دندان‌های فک بالا کاملا متناسب با دندان‌های فک پایین باشند. معمولا بعد از اکسپندر از براکت‌ها استفاده می‌شود تا فضای کافی جهت صاف کردن دندان‌ها ایجاد شود. برای مطالعه اطلاعاتی بیشتر در این زمینه کافی است با ما همراه باشید و متن زیر را تا پایان مطالعه فرمایید.
اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی چیست؟
وسیع‌کننده کام که تحت عنوان پالاتال اکسپندر شناخته می‌شود، ابزاری است که در وسیع‌تر کردن سقف یا کام دهان استفاده می‌شود و در نهایت فضای کافی را برای رشد دندان‌های دائمی ایجاد می‌کند. اهمیت این موضوع به این دلیل است که دندان‌ها روی یکدیگر فشرده نشوند و به صورت کج یا روی هم رشد نکنند. همچنین اینکه از اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی در جهت افزایش عرض پلیت فک بالا استفاده می‌کنند؛ تا مشکلات نا‌هماهنگی بایت رفع شود و دو فک روی هم کاملا متناسب قرار گیرند.
انواع اکسپندر یا وسیع‌کننده کام
در مورد انواع اکسپندر‌ها باید گفت که اساسا در دو نوع موجود می‌باشد:
- اکسپندر متحرک: از این نوع معمولا برای کودکانی که در اوایل یا اواسط دوران دندان‌های دائمی به سر می‌برند، مناسب‌تر است.
- اکسپندر ثابت: این نوع نیز معمولا برای نوجوانان و جوانان کم سن مناسب‌تر است.
نحوه عملکرد اکسپندر
توجه داشته باشید که اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی ابزاری ویژه است که روی سقف دهان ( تقریبا نزدیک کام ) و بین چند ردیف از دندان‌های عقبی دهان قرار می‌گیرد. بنابراین لازم است که پس از جایگذاری این ابزار در فواصل زمانی مشخص طبق نظر ارتودنتیست کاملا باز شود تا عرض قوس دندانی در مقادیر کم، افزایش داشته باشد.
گاهی اوقات حتی پس از بلوغ، نیمه‌های چپ و راست فک بالای کودکان کاملا به یکدیگر جوش نمی‌خورند؛ به همین خاطر معمولا فک بالای آن‌ها نرم است و به راحتی قابل دستکاری می‌باشد. در این زمان دندان پزشکان سعی می‌کنند با استفاده از اکسپندر، استخوان‌ها را به راحتی از یکدیگر جدا کنند و سپس به طور کاملا طبیعی با نوعی بافت استخوانی جدید فضا را پر کند.
سن مناسب استفاده از وسیع‌کننده کام
معمولا استفاده از اکسپندر را در اوایل نوجوانی توصیه می‌کنند؛ ولی اگر به سن بزرگسالی رسیدید و قصد وسیع‌تر کردن کام خود را داشتید، ممکن است پزشک در کنار اکسپندر به شما پیشنهاد جراحی فک دهد تا درمانتان موفق‌آمیز واقع شود. به هر حال سعی کنید قبل از هرگونه اقدام در این باره، با یک ارتودنتیست مجرب و ماهر مشورت نمایید.
مدت زمان استفاده از وسیع‌کننده کام ارتودنسی
در رابطه با مدت زمان استفاده از اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی باید گفت که این ابزار حدودا باید چند هفته یا بیشتر در جای خود باقی بماند تا وسعت کام را تثبیت کند. حتی گاهی اوقات کودکان اکسپندر‌ها را بین ۳ تا ۶ ماه و یا بیشتر از آن استفاده می‌کنند و پس از آن برای برخی‌ها در صورت نیاز براکت ارتودنسی می‌زنند. زمان باز کردن آن نیز معمولا در طی چند هفته و به صورت روزانه انجام می‌گیرد و در نهایت باعث می‌شود که ایجاد فضا به شکلی باورنکردنی بهبود یابد.
مزایای پالاتال اکسپندر
در این قسمت از مقاله سعی می‌کنیم شما را با مزایا و معایب مختلفی که ابزار وسیع‌کننده کام دارد بیشتر آشنا کنیم.
مهم‌ترین مزایای استفاده از اکسپندر عبارت است از:
- اصلاح تمامی مشکلات مربوط به بایت (اپن بایت، دیپ بایت، کراس بایت و …)
- کمک به وسیع‌تر کردن فک بالا
- کمک به رشد دندان‌های نهفته
- کاهش مدت زمان مربوط به استفاده از براکت‌های ارتودنسی
معایب پالاتال اکسپندر
برخی از معایب استفاده از اکسپندر نیز شامل موارد زیر می‌باشد:
- افزایش آب دهان و بزاق در طول استفاده از دستگاه اکسپندر
- ایجاد سر‌درد‌های مداوم به دلیل فشار وارده به فک و دندان‌ها
- اختلال در سیستم تکلم و گفتاری
- گاهی اوقات به دلیل مجرب نبودن پزشک ممکن است بین دندان‌ها فاصله نا‌متعارفی ایجاد گردد.
حرف زدن و غذا خوردن با وسیع‌کننده کام
در مورد تاثیر اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی بر حرف زدن و غذا خوردن باید گفت که معمولا یک تا دو هفته اول پس از قراردادن آن در دهان، نحوه حرف زدن فرد تغییر می‌کند و به آن دوره تطبیق می‌گویند. در این مدت فرد باید سعی کند خود را با این تغییر عادت دهد. همچنین اینکه افراد دارای اکسپندر باید از خوردن هرگونه شیرینی‌جات‌های چسبناک مثل کیک و بیسکوییت جدا خودداری کنند؛ چراکه در این دوران مسواک زدن برای افراد دشوار‌تر است.
درد اکسپندر
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های بیماران احساس درد در دوران استفاده از اکسپندر است. در این مورد باید گفت که معمولا در روز‌های اول به دلیل وجود یک جسم خارجی در دهان، ناراحتی‌هایی در فرد ایجاد می‌شود و علاوه بر احساس وجود فشار بر کام و دهان، ممکن است با حساسیت قسمت‌های داخلی دهان روبه‌رو شوند؛ اما مطمئن باشید که پس از گذشت چند روز تمامی این ناراحتی‌ها از بین می‌رود و فرد به وجود این دستگاه در دهان کاملا عادت می‌کند.
رژیم غذایی مناسب
یکی از نکات مهم در دوران استفاده از اکسپندر یا وسیع‌کننده کام ارتودنسی رعایت رژیم غذایی است که از اهمیت خاصی در روند درمان برخوردار خواهد بود. دقت کنید که فرد بیمار در این دوران باید بیشتر از غذا‌های آبکی و نرم استفاده کند. استفاده از غذا‌ها و خوراکی‌های سفت باید خیلی کم و کاملا محتاطانه باشد. همچنین اینکه در این دوران فرد نمی‌تواند از خوراکی‌های شیرین و چسبنده‌ای همچون آدامس، عسل، شکلات و … استفاده کند.
دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO
دارای یک عنوان ثبت اختراع
سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97
و فلوشیپ پژوهشی
آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم
شماره های تماس: 3880071 – 09159777275