اپن بایت چیست و چگونه درمان می شود

قبل از تعریف اپن بایت لازم است بدانید که مال اکلوژن چیست؟ هم راستایی دندان­ها و نحوه صحیح قرارگیری آن­ها در کنار یکدیگر را اکلوژن می­گویند. در طبیعی ترین حالت دندان­های بالایی حدود 2 تا 3 میلی متر دندان­های تحتانی را پوشش می­دهند. مال اکلوژن به حالتی اطلاق می­شود که دندان­ها از شکل طبیعی قرارگیری خود، منحرف شوند. ناهنجاری­هایی نظیر دیپ بایت، کراس بایت و اپن بایت از این دسته اختلالات می­باشند. اپن بایت به وضعیتی اطلاق می­گردد که هنگام بسته بودن فک ها، در اثر به هم نرسیدن دندان های جلویی فک بالا و فک پائین، دهان باز می­ماند.

ناهنجاری اپن بایت چیست؟

در حالت طبیعی و ایده آل به هنگام بسته شدن بایت­ها یا همان فک­ها، دندان­ها به طرز صحیح و مرتبی بر روی یکدیگر قرار گرفته و دندان­های جلویی فک بالا مقدار کمی از دندان­های جلویی فک پایین را می­پوشانند. اپن بایت به وضعیتی اطلاق می­گردد که هنگام بسته بودن فک ها، در اثر به هم نرسیدن دندان های جلویی فک بالا و فک پائین، دهان باز می­ماند. نتیجه ناهنجاری اپن بایت فاصله بین دندان ها و عدم بسته شدن فک می­باشد. این ناهنجاری علاوه بر تاثیر مخربی که بر زیبایی فرد دارد، سبب ایجاد اختلال در صحبت کردن او شده و گاها تکلم وی را نیز با مشکلاتی مواجه می­کند. این اختلال بعضی اوقات باعث می­شود که شخص نوک زبانی حرف بزند.

 

وجود فاصله بین دندان های قدامی

وجود فاصله بین دندانهای قدامی فک بالا و پایین نه تنها باعث ظاهری ناخوشایند در بیمار می شود، بلکه باعث مشکل در غذا خوردن، تخمه شکستن و مشکلات تکلمی در بیمار می شود به طوری که بیماران نمی توانند بعضی از حروف مثل س، ش، ژ و غیره را به خوبی تلفظ نمایند. سایش دندانهای خلفی، مشکلات لثه ای، بروز مشکلات در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ problem)  و ظاهری ناخوشایند از عوارض دیگر این ناهنجاری است. درمان زود هنگام (قبل از بلوغ) برای رفع این ناهنجاری بسیار با اهمیت است به طوری که می توان با دستگاههای متحرک و ثابت ارتودنسی قبل از بلوغ به راحتی اپن بایت بیمار را درمان کرد. در ابتدا با دستگاههای متحرک که دارای Tongue guard در پشت دندانهای قدامی می باشند می توان این ناهنجاری را درمان نمود.

در صورتیکه بیمار همکاری لازم در استفاده از دستگاه متحرک را نداشته باشد می توان با دستگاه ثابت ارتودنسی که دارای Tongue guard در پشت دندانهای قدامی می باشد اپن بایت (Open bite) را درمان نمود. درمان ذکر شده برای بیماران در حال رشد مناسب می باشد. در صورتی که بیمار بعد از اتمام رشد مراجعه نماید، نیاز به درمان ارتودنسی به همراه جراحی Orthognathic surgery دارد. در این صـورت بیمار باید تحت درمان ارتودنسی ثابت قبل از جراحی Presurgical orthodontics قرار گیرد و بعد از جراحی بیمار باید تحت درمان ارتودنسی پس از جراحی Postsurgical ortodontics قرار گیرد.

اپن بایت و بلند بودن صورت

اهمیت ابعاد عمودی صورت اولین بار توسط Downs تشخیص داده شد و در نهایت Nanda و Sassouni بیشتر به آن پرداختند و مفاهیم دیپ بایت و اپن بایت را در رابطه با این موضوع ارائه کردند.
با توجه به تحقیقات ارائه شده توسط این دانشمندان می توان به این نتیجه رسید که اقدامات درمانی لازم در جهت تصحیح ارتفاع صورت می تواند به هرچه بهتر شدن نتیجه درمان اپن بایت کمک کند.
همچنین بعدها مشخص شد که نسبت ارتفاع صورت به عمق صورت نیز باید در درمان های ارتودنسی مد نظر قرار گرفته شود. حتی انواع صورت می تواند بر روی رویش دندان های دائمی تاثیر مستقیم بگذارد. در تمامی این ناهنجاری ها یک رشد عمودی افزایش یافته صورت قابل مشاهده است.

عوامل ایجاد ناهنجاری اپن بایت

در کلی ترین حالت، سه عامل مهم در پدید آمدن ناهنجاری اپن بایت تاثیر دارند. گاهی اوقات مشکلات ساختاری استخوان فک و وجود فاصله بین دندان های بالا و پائین باعث ایجاد ناهنجاری اپن بایت می­شود. از دیگر عوامل ایجاد ناهنجاری اپن بایت، عادات دهانی مانند مکیدن انگشت  است که فرد در پیش می­گیرد. فشار دادن زبان به دندان های جلویی در حین حرف زدن و یا بلعیدن، از جمله عادات دیگر  است.

گفتنی است که بروز مشکل فشار زبان در کودکان، امری طبیعی است که با گذشت زمان، حل می­شود. در مواردی دیگر عاداتی نظیر مکیدن انگشت شست و یا جویدن جسم خارجی نظیر ته مداد، زمینه ایجاد ناهنجاری اپن بایت در فرد را ایجاد و تشدید میکند. رویش نامتناسب دندان ها نیز از جمله دلایل بروز ین مشکل می­باشد.

وسایلی نظیر پستانک یا شیشه شیر، در صورتی که به صورت نامناسب و اشتباه مورد استفاده قرار بگیرند، موجب بروز مال اکلوژن اپن بایت در کودک می­گردد.

انواع

این ناهنجاری از نظر منشا بروز به دو دسته اسکلتی و دندانی تقسیم می­گردد.

• اپن بایت استخوانی: به استخوان فک مربوط می­شود.
• اپن بایت دندانی: استخوان فک مشکلی نداشته و دندان ها دارای ایراد می­باشند.

ناهنجاری اپن بایت به طور کلی در سه دسته طبقه بندی می­گردد:

1-اپن بایت دندان های قدامی

در این نوع ناهنجاری، در هنگام بسته شدن فک، شرایط مناسب به منظور همپوشانی بین دندان های جلوی دهان بر روی فک بالا و فک پائین ایجاد نمی­شود. اگر چه در اکثر موارد تعیین علت دقیق پدید آمدن این مشکل کاری دشوار است، اما از جمله دلایل ایجاد این دسته، می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دراز بودن صورت در اثر رشد زیاد استخوان
• استفاده نا درست از شیشه شیر و پستانک در کودکی و یا مکیدن انگشت شست
• بیرون راندن زبان در اثر عادات غلط دهانی

2-اپن بایت دندان های خلفی

در این دسته از ناهنجاری اپن بایت، در هنگام بسته شدن دهان، تماسی بین دندان های عقب بر روی فک بالا و فک پائین ایجاد نمی­گردد. این دسته از ناهنجاری ها، در مقایسه با دسته قبلی شیوع کمتری دارند و همین امر موجب نا معلومی علت دقیق ایجاد آن ها می­گردد. برخی عواملی که زمینه ساز ایجاد این دسته از ناهنجاری ها هستند را در ادامه به اختصار بیان می­کنیم:

• وجود مشکل رشدی استخوانی در قسمت خلفی  فکین
• وجود مشکلات دندانی در قسمت  خلفی  فکین

عوارض ناشی از اپن بایت

عمده ترین مشکلی که این ناهنجاری موجب بروز آن می­شود، تاثیر مخربی است که بر زیبایی فرد می­گذارد. این مشکل همچنین با تاثیر منفی بر زیبایی لبخند فرد، اعتماد به نفس او را به طور چشمگیری می­کاهد. ظاهر نامناسب این ناهنجاری بسیاری از مبتلایان به آن را بر آن داشته است که در درمان مشکل خود تعجیل کنند.  اپن بایت همچنین موجب ظهور مشکلات گفتاری نظیر اختلال در تلفظ برخی حروف، در بیمار می­گردد. بیماران مبتلا به این ناهنجاری حتی در جویدن و بلع غذا نیز مشکل داشته و بروز پوسیدگی و سائیدگی در دندان های آن ها، در مقایسه با سایر افراد بیشتر دیده می­شود.

درمان

• درمان این ناهنجاری تا قبل از اتمام رشد دندان ها و فکین ، کاری راحت بوده و با ترک عاداتی نظیر مکیدن انگشت شست و یا مکیدن زبان ویا مکیدن لب امکان پذیر است.باید دانست با دستگا های ارتودنسی می توان عادات مخرب را برطرف نمود.
• در مواردی که ناهنجاری پیشرفت کرده و امکان بر طرف کردن آن از طریق ترک عادات نامناسب ممکن نباشد، ارتودنسی بهترین گزینه ممکن برای رفع مشکل است.
• گاهی اوقات فرد از مشکل اپن بایت استخوانی رنج می­برد، در این حالت جراحی فک و یا ارتوسرجری به وی پیشنهاد میگردد. در این صورت قبل و پس از انجام جراحی فک، ارتودنسی  لازم است.

دکتر محبوبه دهقانی متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت

عضو انجمن ملی نخبگان کشور و عضو انجمن ارتودنتیست ایتالیا SIDO

دارای یک عنوان ثبت اختراع

سمت استادیار دانشگاه در سال های 88 الی 97

و فلوشیپ پژوهشی

“مشاهده رزومه”

آدرس مطب: مشهد، نبش هاشمیه 31، ساختمان ونوس، طبقه سوم

شماره های تماس: 3880071 – 09159777275